Ffermio Dŵr Doeth
‘Gweithio gyda’r diwydiant amaethyddol i leihau colled llygryddion i gyrsiau dŵr’
Ffermio yw’r defnydd tir mwyaf o fewn dalgylch yr Afon Ddyfrdwy ac asgwrn cefn y gymuned wledig. Bob dydd, mae ffermydd yn gweithio gyda phridd a maetholion i ddarparu’r bwyd rydyn ni’n ei fwyta. Yn anffodus, dyma hefyd ddau o’r llygryddion mwyaf sy’n niweidio’r amgylchedd dŵr.
Trwy ein rhaglen Ffermio Dŵr Doeth, rydym yn gweithio’n gyfrinachol gyda ffermwyr prysur i adnabod arferion newydd a’r buddsoddiad sydd eu hangen i gadw maetholion a phridd yn yr ardaloedd lle maent o fudd i fusnes y fferm ac allan o’r Afon Ddyfrdwy. Rydym yn darparu cymorth, cyllid grant a chyfleoedd dysgu rhwng cyfoedion er budd busnesau fferm a’r afon.
Fferm Tŷ Gwyn* Astudiaeth Achos
Mae Fferm Tŷ Gwyn yn fferm bîff a defaid 85-hectar yn Nalgylch yr Alun. Yn 2021, dechreuodd Ymddiriedolaeth Dyfrdwy Cymru weithio gyda’r fferm i wella rheolaeth dŵr ar fuarth y fferm gyda’r nod o ddileu ffynonellau bach o lygredd.
Mae gan y fferm ddwy ffos sy’n tynnu dŵr o fuarth y fferm ac yn ystod ein hymweliad cychwynnol canfuwyd bod y ddau o’r rhain yn cynnwys lefelau uchel o ffosffadau ac afliwiad. Canfuwyd y ffynhonnell fel goferiad o ardaloedd a oedd yn cael eu defnyddio’n gyson gan dda byw. Adnabyddwyd Ymddiriedolaeth Dyfrdwy Cymru gyfres o brosiectau i ddileu’r ffynonellau llygredd hyn. Gosodwyd landeri newydd ar siediau i gadw dŵr to glân i ffwrdd o ardaloedd sy’n cael ei ddefnyddio’n gyson, gosodwyd draen newydd i atal dŵr glân rhag mynd i mewn i’r lagŵn slyri a gosodwyd ffensys newydd i gadw da byw i ffwrdd o gyrsiau dŵr. Ar gyfer amddiffyniad ychwanegol adeiladwyd gwlypdir i lawr yr afon o’r iard i ddal a chaboli’r dŵr glân a oedd yn gadael y fferm.
Dros ddwy flynedd, mae’r fferm wedi buddsoddi £4,414.50 i wella ansawdd dŵr, yn gyfwerth ar un swm ag Ymddiriedolaeth Dyfrdwy Cymru. Bydd y gwaith yn 2023 yn canolbwyntio ar welliannau iechyd pridd ar y fferm i wella treiddiad dŵr a thyfiant glaswellt.
(*Mae enw’r fferm wedi’i newid er mwyn sicrhau cyfrinachedd).
2022
Yn 2022 canolbwyntiodd y rhaglen Ffermio Dŵr Doeth unwaith eto ar ddalgylch yr Alun, gan weithio gyda ffermydd i leihau effaith llygredd amaethyddol yn llednant fwyaf y Ddyfrdwy. Mae’r rhaglen bellach wedi bod yn gweithio yn y dalgylch hwn ers dwy flynedd ac mae’n cyrraedd pwynt lle mae’r rhan fwyaf o’r tirfeddianwyr yn ymwybodol o’r problemau ac mae llawer wedi cael cymorth. Mae gwaith i’w wneud o hyd yn y dalgylch ond mae’r canlyniadau cynyddol yn dechrau cael effaith wirioneddol.
Hefyd, dechreuodd y rhaglen weithio yn rhannau Lloegr o’r Ddyfrdwy am y tro cyntaf yn 2022. Bydd yr effaith yn cael ei lledaenu’n ehangach ond mae’r ffocws wedi bod ar feithrin perthnasoedd newydd â ffermydd gan ganiatáu mwy o effaith yn y blynyddoedd i ddod yn yr ardal bwysig hon o ddalgylch y Ddyfrdwy sy’n cael ei ffermio’n fwy dwys.
Yn y dyfodol agos, y gobaith yw y bydd y rhaglen yn dechrau gweithio’n gyfartal dros holl ddalgylch y Ddyfrdwy, gan weithio gyda ffermydd lle gellir cynhyrchu’r buddion mwyaf. Bydd hyn angen cynnydd mewn cyllid a staff ar y swyddog prosiect sengl presennol yn ein rhaglen.
